خصوصیات کودک دبستانی
خصوصیات کودکان در دوره دبستانی
دوره سوم کودکی که شش تا دوازده سالگی را در بر می گیرد ، به دوره دبستانی معروف و آغاز آموزش رسمی کودک است.کودک در این دوره، خواندن، نوشتن و حساب گردن را می آموزد، علاقمند است کارهایش را خوب انجام دهد، محتاطانه عمل می کند، اعتماد به نفس داردو می خواهد هر کاری را خودش تجربه کند.
۱- رشد جسمانی کودکان در دوره دبستانی
رشد جسمانی در دوره دبستانی نسبتا کندتر از دوره های قبل است. قد کودک شش ساله تقریبا ۱۱۲ سانتی متر و وزنش ۲۲ کیلوگرم است. در دوازده سالگی قد تقریبا به ۱۵۰ سانتی متر و وزن به ۴۵ کیلوگرم می رسد. تا ده سالگی، پسران از دختران اندکی بلند تر و سنگین ترند، ولی در پانزده سالگی پسران از دختران پیشی می گیرند. در دوره دبستانی، نسبت و شکل اندامهای بدن به بزرگسالان شبیه و استخوانهای بدن سفت می شود. اولین دندانهای دائمی در حدود شش سالگی می رویند و تقریبا تا دوازده سالگی کامل می شوند. در این دوره، به تدریج بر فشارخون کودک افزوده می شود و ضربان قلب کاهش می یابددر رشد جسمانی کودکان دبستانی تفاوتهای کمی و کیفی وجود دارد.
پسران بیشتر بافتهای ماهیچه ای و دختران بافتهای چربی دارند. در این دوره، احتمال پوسیدگی دندانها و پیدایش بیماریهایی نظیر رماتیسم قلبی، دیابت، فلج و انواع حساسیتها افزایش می یابد. سلامت جسمانی در سازگاری عاطفی و اجتماعی کودک موثر است و بیماریهای طولانی موجب گوشه گیری کودک می شود.
۲- رشد حرکتی کودکان در دوره دبستانی
به موازات رشد عصبی – عضلانی، قدرت بدنی کودک افزایش می یابد و حرکات او هماهنگ و موزون می شود و انجام دادن اعمال پیچیده به طور منظم میسر می گردد. حرکات پسران سریع تر و هماهنگ تر از اعمال دختران است. دختران در اعمالی که به استفاده از ماهیچه ظریف نیاز دارد، نظیر نقاشی، خیاطی و بافندگی بر پسران ارجحیت دارند. پسران نیز در فعالیتهایی که به کاربرد ماهیچه های درشت نیاز دارد، نظیر پرش و پرتاب چوب بر دختران برتری دارند.
۳- رشد ذهنی کودکان در دوره دبستانی
رشد ذهنی در دوره دبستانی سریع تر است و به تدریج مهارت حل مسئله حاصل می شود. تجربیات وسیعی که کودک به مرور زمان در این مرحله کسب می کند، به او امکان می دهد تا بتواند رابطه علت و معلولی بین پدیده ها را بهتر از سالهای قبل درک کند. رشد ذهنی کودک در مرحله عملیات محوس قرار دارد که در آن، فعالیت کودک با محیط، عینی و محسوس است، کودک توانایی انجام دادن اعمال منطقی را کسب می کند، می تواند درباره امکان انجام دادن اعمال از طریق کوشش و خطا ندارد، درک مفهوم بقای ماده، عدد، وزن . حجم و همچنین توانایی طبقه بندی و ردیف کردن را به دست می آورد.
کودک در دوره دبستانی به چندین مهارت مهم ذهنی از جمله بازگشت پذیری ذهنی نگهداری ذهنی و استدلال دست می یابد.در بازگشت پذیری، کودک در هر لحظه می تواند به نقطه آغاز برگردد و آگاهانه عمل را تکرار کند و با تشکیل فرضیه هایی به پیش بینی نتایج بپردازد و با استفاده از قضیه عکس از درستی عملکردش مطمئن شود. بازگشت پذیری در اعمال ریاضی و پدیده های فیزیکی کاربرد فراوان دارد.
ازطریق نگهداری ذهنی کودک واقعیت را بهتر میشناسد وپی میبرد که تغییرات ظاهری، اندازه و ماهیتش را مساوی را برهم نمیزند.کودک از طریق استدلال آماده تفکر منطقی میشود وبه تدریج پی میبرد که اگر”الف”از”ب”و”ب”از”ج”بزرگترباشد، دراین صورت”الف” از “ج”بزرگتراست.کودک دبستانی، قوانین را از طریق استدلال کشف می کند و از طریق تجربه از روابط حاکم بین اشیاء آگاه می شود.
کودکان نیروی اندیشه و استدلال رااز طریق آزمایش و تجربه افزایش می دهند. اگر آنان به نحو شایسته ای راهنمایی شوند و در زمینه تفکر منطقی نمونه های عینی یا قابل درکی را مشاهده کنند، قوه اندیشه و استدلالشان پیشرفت بیشتری خواهد کرد. کودکانی که تجارب عینی بیشتری دارند، می توانند معلومات خود را بهتر و دقیق تر سازمان دهند. کودک دبستانی به تدریج رابطه علت و معلولی بین پدیده ها را جستجو می کند و علل مرموز و ناشناخته را مردود می شمارد. برای نمونه، به نظر یک کودک پنج ساله خشم آسمان موجب رعد وبرق می شود، در حالی که همین کودک در یازده سالگی، در صدد کشف رابطه علت و معلولی برای رعد و برق بر می آید.
۴- رشد عاطفی کودکان در دوره دبستانی
کودک دبستانی از اینکه مبادا مورد توجه و محبت والدین و معلمان و همبازیهایش قرار نگیرد مضطرب و نگران می شود، به همین دلیل برای جلب توجه به تقلید از رفتار اطرافیان و همانندسازی با آنان می پردازد. ترس، حسادت، رقابت و پرخاشگری بین کودکان دبستانی شایع است و در هر مورد باید با آنان به طریق ممناسبی برخورد شود، در غیر این صورت کودک به استفاده از ساز و کارهای دفاعی و رفتارهای مزاحم متوسل و عملکردش مختل می شود. در این دوره، اظهار وجود و استقلال طلبی و خرده گیری حساسیت نشان می دهد، از تاریکی و تنهایی می ترسد و از تمسخر و ریشخند رنج می برد. کودکان دبستانی از شادی و سازگاری نسبتا خوبی برخوردارند و می آموزند که چگونه واکنشهای عاطفی و هیجانی خود را، به خصوص خارج از خانه، کنترل کنند. واکنشهای عاطفی کودک دبستانی بیشتر حالت زبانی و کلامی به خود می گیرد و رمزی و غیر مستقیم می شود.
کودک شش ساله بسیار احساساتی است و به صمرت دوگانه عمل می کند، یعنی ممکن است در یک زمان شخص را دوست بدارد و در زمان دیگر از او بیزار باشد. او در عین چابکی و فعال بودن، بی قرار و ناآرام است و هنگام بازی با دوستانش به جنگ و گریز می پردازد. کودک در هفت سالگی نسبتا آرام است و در موقعیتهای ناخواسته به جای دعوا لب به شکایت می گشاید و غرغرکنان خود را از صحنه کنار می کشد. به نظر کودک هشت ساله انجام دادن هیچ کاری مشکل نیست و او فکر می کند از عهده انجام همه امور بر می آید. در کودک نه ساله اگر چه میل به استقلال شدید است، بسیار شکایت می کند و دلهره دارد. کودک ده ساله اطاعت کردن را دوست دارد و از خود توقع دارد که فرد منظمی باشد.
۵- رشد اجتماعی کودکان در دوره دبستانی
رشد اجتماعی کودک در دوره دبستانی بسیار سریع است و معلمان و همبازیها در آن نقش مهمی دارند. کودک در مدرسه علاوه بر تقویت آموخته های خانواده، مطالب جدید و روش زندگی را می آموزد. مدرسه، اجتماعی شدن کودک را تسریع می کند، روابط او را با دیگران گسترش می دهد، روش حل مسئله وانجام دادن صحیح امور را به کودک می آموزد و مهارتهای ذهنی او را تقویت می کند.
دانش آموزان دبستانی به رقابت با یکدیگر می پردازند و می خواهند از دیگران پیشی بگیرند. رقابت کودکان که در ابتدا ملایم است به تدریج شدت می یابد و بر رشد اجتماعی آنان اثر می گذارد. دوستان و همکلاسیها در رشد اجتماعی کودک دبستانی تاثیر فراوان دارند. کودک از طریق ارتباط با دوستان علاوه بر کسب رضایت و تسلی خاطر به امکانات خود و نتظارات دیگران پی می برد و روشهای همکاری و ارتباط با اطرافیان و حل مسئله را یاد میگیرد.
کودک هشت ساله پرجنب و جوش و فعال است و از انجام دادن کارهای جدید لذت می برد. کودک در نه سالگی برای مستقل شدن اصرار می ورزد و معتقد است که بزرگ شده است و والدین نباید به او دستور بدهند. کودک در ده سالگی از دستورات والدین تبعیت و نسبت به اطرافیان با محبت و صمیمیت رفتار می کند و در رفتارش انعطاف پذیر است.
۶- رشد اخلاقی کودکان در دوره دبستانی
در این دوره کودک پذیرش مقررات اجتماعی و قضاوت در مورد خوبی و بدی رفتار اطرافیان را آغاز می کند. او به هماهنگ شدن با معیارهای اخلاقی دیگران علاقمند است، زیرا بدان وسیله می خواهد رضایت آنان را به دست آورد و دختر یا پسر خوبی قلمداد شود.
خانواده و مدرسه در این دوره در رشد اخلاقی سهم مهمی دارند. چنانچه بین نگرش والدین و مدرسه تضادی باشد، کودک مبهوت می شود و نمی تواند درباره رعایت کردن و انجام دادن یکی از انها تصمیم مناسبی بگیرد. بنابراین باید بین مدرسه و خانواده ارتباط منظم و دایمی وجود داشته باشد و ارتباط آنها با کودک به طور هماهنگ انجام پذیرد. به نظر پیاژه بازی و تعامل کودکان با همسالان در رشد اخلاقی اهمیت بسیار دارد. کودک در هفت سالگی، مفاهیم اخلاقی را در می یابد و برای قواعد و مقررات بازیها اهمیت قائل می شود و اعمال دیگران را به صورت خوب یا بد بررسی و ارزیابی می کند.
